Somatic Experiencing (SE) is een lichaamsgerichte traumabehandeling.
In antwoord op gevaar beschikt ons verdedigingssysteem over drie reacties: vechten, vluchten of bevriezen. Ons zenuwstelsel bundelt hiertoe een enorme hoeveelheid energie. Tegelijk is dit een emotionele toestand met gevoelens van angst, woede en hulpeloosheid. Als we erin slagen om te vluchten of onszelf te verdedigen, en ons organisme die energie kan ontladen en de emoties kan uiten, zal er geen trauma ontstaan. Als een vecht – of vluchtreactie verhinderd wordt/onmogelijk is , zal ons organisme instinctief verstrakken. Tegelijk met de verstrakking wordt de energie versterkt en vastgehouden in het zenuwstelsel. Ook de emoties worden krachtiger en ons zenuwstelsel geraakt overweldigd. Op dat moment neemt de onbeweeglijkheid het over en zullen we bevriezen of bezwijken. Een toestand die meestal wordt aangeduid met shock. Uiterlijk kan dit verschillende vormen aannemen: niet meer op je benen kunnen staan, rondlopen zonder te zien wat rondom je gebeurt, gejaagd praten zonder emoties,… Het gevolg kan dus zijn dat we een deel van ons gevoel afsplitsen, of dat het hele systeem blijft reageren alsof er nog steeds gevaar is. Deze situatie kan jarenlang voortduren. De menselijke bevriezingsreactie kan niet zo gemakkelijk ‘vanzelf’ worden ontladen, en zo ontstaan er traumasymptomen. ‘Bevriezen’ is een onwillekeurige overlevingsreactie, wat betekent dat ze in de natuur niet beter of slechter is dan vechten of vluchten, en ook dat we er geen bewuste controle over hebben. Toch is er in de meeste moderne culturen weinig begrip voor deze reactie, en wordt ze al snel veroordeeld (én aangevoeld) als een zwakte.
Het overbelaste zenuwstelsel tot rust brengen
Kenmerkend voor Somatic Experiencing is de manier waarop het overbelaste zenuwstelsel tot rust wordt gebracht. In de behandeling krijgt de cliënt de kans om de grote spanning die in zijn lichaam opgeslagen is in kleine stapjes los te laten. Er wordt rechtstreeks met het lichaam (autonome zenuwstelsel) gewerkt, zonder dat je de cliënt daarvoor hoeft aan te raken. In deze methodiek wordt nooit met herbeleving gewerkt. Het risico op hertraumatisering is daarmee te groot. Uitgebreid over de traumatische gebeurtenis vertellen gebeurt dus niet. Als er met het verhaal gewerkt wordt, zal dit in kleine, verteerbare stukjes worden geknipt, en nooit meer dan het lichaam kan (ver)dragen op dat moment. Een verhaal, een herinnering aan een gebeurtenis is zelfs niet nodig. Er kan perfect gewerkt worden met de taal van het lichaam. Een oogbeweging kan soms meer zeggen dan 100 woorden. Bedoeling is altijd om meer ruimte te creëren in het zenuwstelstel, waardoor de geblokkeerde overlevingsenergie beetje bij beetje kan losgelaten worden en er (terug) meer draagkracht en organisatie ontstaat. Centraal staan het vertrouwen in, en het contact maken met, de zelfhelende mechanismen die in elk lichaam aanwezig zijn.
Achtergrond
De grondlegger van Somatic Experiencing is Peter Levine, Dr in zowel medische biofysica als psychologie. Hij werkte o.a. als stress-consulent in het Spaceshuttle project van de NASA.
Als ‘uitbreiding’ binnen SE ontwikkelde Larry Heller het Neuroaffectieve Relationele Model (NARM). Dit model werkt met de levenskracht. In de loop van ons (jonge) leven ontwikkelen we manieren om ons aan te passen aan de omgeving/situaties. Heller noemt dit overlevingsstijlen, omdat ze destijds nuttig waren. Deze patronen zetten zich vast in ons zenuwstelsel, en voelen daardoor aan als ‘echt’, ‘goed’ ook. Als de beleving van het heden erdoor verstoord wordt, ontstaan er echter symptomen. Dit kan zeer verwarrend zijn, omdat er meestal ook een ‘fout’- beleving aan gekoppeld wordt. Bijvoorbeeld: als je een identiteit hebt opgebouwd van ‘ik ben sterk en kan alles onder controle houden’ (wat beleefd wordt als goed), dan kunnen het gevoel van machteloosheid, plotse woede-aanvallen, of intense lichamelijke reacties aanleiding geven tot het oordeel ‘ik ben zwak’ (wat beleefd wordt als slecht). De manier van werken brengt de aandacht naar de patronen die iemand verhinderen om aanwezig te zijn bij zichzelf en anderen op dit moment in zijn/haar leven. Dit gebeurt op een niet-oordelende manier, wat op zich al bevrijdend werkt. Er wordt met behulp van twee aspecten van mindfulness, zowel lichamelijk als bewust gewaarzijn, gebouwd op de sterke kanten van de cliënt. Het gebruik van technieken die gericht zijn op hulpbronnen en die werken met subtiele veranderingen in het zenuwstelsel verhoogt de effectiviteit aanzienlijk.
